રાજસ્થાન - આખરે આ ગામને વિઘવાઓનું ગામ કેમ કહે છે. જાણો Special Story

રાજસ્થાન – આખરે આ ગામને વિઘવાઓનું ગામ કેમ કહે છે. જાણો Special Story

બુંદી:
રાજસ્થાનની રાજધાની જયપુરને ‘પિંક સિટી’, જોધપુરને ‘બ્લુ સિટી’, જેસલમેરને ‘ગોલ્ડન સિટી’ અને ઉદયપુરને ‘સરોવરોનું શહેર’ કહેવામાં આવે છે, પરંતુ હવે રાજસ્થાનના બુંદી જિલ્લામાં આવેલું એક ગામ આ નામથી ઓળખાય છે. ‘વિધવાઓનું ગામ’. તે પ્રખ્યાત થવા લાગ્યું છે. વાત જાણીતી બની રહી છે કે રાજસ્થાનના હડૌતી વિસ્તારમાં આવેલા બુંદી જિલ્લાથી 85 કિલોમીટર દૂર આવેલા બુધપુરા ગામમાં પુરૂષોને વૃદ્ધાવસ્થા નથી મળતી, યુવાનીમાં જ મૃત્યુ તેમને ગળે લગાવે છે અને તેના કારણે વિધવાઓની સંખ્યા વધી છે. અહીં અને 35 વર્ષથી ઉપરની મોટાભાગની મહિલાઓ વિધવા છે. આ ગામમાં સર્જાયેલી ભયાનક સ્થિતિનું કારણ ‘સિલિકોસિસ’ નામનો રોગ છે, જે આ ગામના રહેવાસીઓ માટે નિયતિ બની ગયો છે.

4,500 ની વસ્તી ધરાવતું બુધપુરા, બારડ પ્રદેશનો એક ભાગ હોવાનું કહેવાય છે, જ્યાં આસપાસના વિસ્તારમાં ખાણો પથરાયેલી છે. આ ખાણોમાં કામ કરવા માટે વિવિધ જિલ્લાઓ અને રાજ્યોમાંથી કામદારો આવે છે અને પછી અહીં સ્થાયી થાય છે. જો બહારથી આવેલા આઠથી 10,000 મજૂરોની વસ્તીનો સમાવેશ કરવામાં આવે તો વિસ્તારની કુલ વસ્તી 12 થી 15,000 લોકોની થાય છે. સિંચાઈની સુવિધા અને રોજગારના અન્ય કોઈ સાધન ન હોવાને કારણે, ગામના લગભગ 80 ટકા પુરુષો પત્થરો પીસવાના કામ સાથે સંકળાયેલા છે, જ્યાં ધીમે ધીમે આ લોકોની છાતીમાં ઉડતી પથ્થરની ધૂળ (સિલિકા) જમા થતી જાય છે. , અને અંતે ‘સિલિકોસિસ’નું સ્વરૂપ લે છે. આ વિસ્તારમાં સતત ઉડતી ઝીણી ધૂળને કારણે ટ્યુબરક્યુલોસિસ (ટીબી) પણ લોકોને પકડે છે.

તો ધૂળ અને ગંદકીના કારણે થતા સિલિકોસીસ કે ટીબીની સાથે સાથે ગરીબીને કારણે સારવાર શક્ય નથી અને ઘણા મજૂરો યુવાનીમાં મૃત્યુ પામે છે અને હવે તેઓ નાની ઉંમરે મૃત્યુ પામવા માટે કુખ્યાત છે તે પણ યુવાનો માટે મુશ્કેલ બની રહ્યું છે. લગ્ન કરવા માટે ગામ. સિલિકોસિસનો ભય એટલો વધી ગયો છે કે જ્યારે હોસ્પિટલમાં સારવાર દરમિયાન દર્દીને સિલિકોસિસનું પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવે છે, ત્યારે સ્થાનિક લોકો તેને ‘ડેથ વોરંટ’ અથવા ‘ઉપરથી કૉલ’ કહે છે.

‘વિધવાઓના ગામ’નું સૌથી ભયાનક સત્ય એ છે કે અહીંના પુરૂષો નાની ઉંમરે મૃત્યુ પામ્યા હોવા છતાં, તેમની વિધવાઓને ઘરનો ચૂલો સળગાવવા માટે ‘રોગનું ઘર’ કહેવાતી ખાણોમાં કામ કરવા જવું પડે છે. બીજું ડરામણું પાસું એ છે કે અહીંના સ્ત્રી-પુરુષો નાની ઉંમરમાં જ વૃદ્ધ દેખાવા લાગે છે, કારણ કે આ બીમારી તેમના શરીરને તોડી રહી છે.

જ્યારે અમે બુધપુરામાં રહેતા 67 વર્ષીય દુર્ગાબાઈ સાથે વાત કરી તો તેમણે જણાવ્યું કે તે લગભગ 50 વર્ષથી રેતીના પત્થર તોડવાનું કામ કરી રહી છે અને આ કામ આખા પરિવારને કરવું પડે છે. દુર્ગાબાઈના પતિનું એક વર્ષ પહેલા સિલિકોસિસના કારણે અવસાન થયું હતું. દુર્ગાબાઈએ એ પણ જણાવ્યું કે ગામની લગભગ 75 ટકા મહિલાઓ વિધવા છે અને તેમના મોટા ભાગના પતિઓ સિલિકોસિસ અથવા ટીબીથી મૃત્યુ પામ્યા છે. દુર્ગાબાઈના કહેવા પ્રમાણે, તેમને અત્યાર સુધી સરકાર તરફથી બહુ મદદ મળી નથી. નજીકમાં રહેતી જાનકીબાઈ 15 વર્ષથી પથરી તોડી રહી છે અને પાંચ વર્ષ પહેલાં તેમના પતિનું સિલિકોસિસથી અવસાન થયું હતું. હવે ઘરનો ખર્ચ ચલાવવા અને પરિવારનું ભરણપોષણ કરવા માટે આ કામ કરવું પડે છે. જાનકીબાઈએ એમ પણ કહ્યું કે તેમના ગામને ‘વિધવાઓનું ગામ’ કહેવામાં આવે છે, અને મોટાભાગના મૃત્યુનું કારણ સિલિકોસિસ રોગ છે.