વિશ્વભરમાં કેન્સરના દર્દીઓની સંખ્યા ઝડપથી વધી રહી છે. આ રોગ કેટલો ખતરનાક છે તેનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે કેન્સર માત્ર દર્દીનો જીવ જ લેતો નથી, પરંતુ વર્ષો સુધી ચાલતી સારવાર જીવનની બચતનો પણ નાશ કરે છે.
જો એકલા ભારતની વાત કરીએ તો દર વર્ષે લાખો લોકો કેન્સરથી મૃત્યુ પામે છે. દરમિયાન, તાજેતરમાં WHO ની કેન્સર એજન્સી, ઇન્ટરનેશનલ ફોર રિસર્ચ ઓન કેન્સર (IARC) એ આ રોગના વૈશ્વિક બોજનો નવીનતમ અંદાજ બહાર પાડ્યો છે.
આ રિપોર્ટમાં કુલ 115 દેશોના સર્વેના પરિણામો પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે, જે મુજબ મોટાભાગના દેશોમાં કેન્સરના દર્દીઓ પર પૂરતો ખર્ચ કરવામાં આવતો નથી.
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે વર્ષ 2022માં દુનિયાભરમાં કેન્સરના 2 કરોડ નવા કેસ સામે આવશે અને 97 લાખ લોકો એકલા કેન્સરને કારણે મૃત્યુ પામશે.
એટલું જ નહીં, કેન્સરની સારવારની સ્થિતિ પણ એટલી ખરાબ છે કે આ રોગની જાણ થયા પછી પાંચ વર્ષ સુધી કેન્સર સામે લડતા બચી ગયેલા લોકોની અંદાજિત સંખ્યા 5.35 કરોડ છે.
ભારતમાં કેન્સરની સ્થિતિ
WHOના રિપોર્ટ અનુસાર, એકલા ભારતમાં કેન્સરના 14 લાખ 13 હજાર 316 નવા કેસ નોંધાયા છે. આમાં પુરૂષો કરતા મહિલાઓની સંખ્યા વધુ છે. મતલબ કે પુરૂષો કરતાં વધુ મહિલાઓ આ રોગનો શિકાર બની રહી છે. વર્ષ 2022માં ભારતમાં 691,178 પુરૂષોને કેન્સર હોવાનું નિદાન થયું છે, જ્યારે 722,138 મહિલાઓ આ રોગથી પ્રભાવિત થઈ છે.
એટલું જ નહીં, મોટાભાગની મહિલાઓ સ્તન કેન્સરનો શિકાર બની છે. રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં 192,020 નવા કેસ સાથે સ્તન કેન્સરના દર્દીઓનું પ્રમાણ સૌથી વધુ છે.
સ્તન કેન્સર પછી ભારતમાં હોઠ અને મૌખિક પોલાણના સૌથી વધુ કેસ છે. રિપોર્ટ અનુસાર હોઠ અને મૌખિક પોલાણના 143,759 નવા કેસ નોંધાયા છે જે કુલ દર્દીઓના 10.2 ટકા છે. આ પછી, સર્વિક્સ અને ગર્ભાશયના 127,526 નવા કેસ આવ્યા જે કુલ કેસના 9 ટકા છે.
ભારતમાં ફેફસાના કેન્સરના 81,748 કેસ હતા, જે કુલ કેસના 5.8 ટકા છે, અને અન્નનળીના કેન્સરના 70,637 નવા કેસો મળી આવ્યા છે, જે 5.5 ટકા છે.
દર પાંચમાંથી એક વ્યક્તિ કેન્સરનો શિકાર બની રહી છે
વિશ્વમાં કેન્સરના દર્દીઓની સંખ્યા એટલી વધી રહી છે કે આંકડા મુજબ દર પાંચમાંથી એક વ્યક્તિને કેન્સર થાય છે. આટલું જ નહીં, દર 9 માંથી એક પુરુષ અને દર 12 માંથી એક મહિલા આ રોગથી મૃત્યુ પામે છે.
2050 સુધીમાં કેન્સરનો બોજ વધશે
WHO અનુસાર, વર્ષ 2050 સુધીમાં વિશ્વભરમાં કેન્સરના દર્દીઓની સંખ્યામાં 77 ટકાનો વધારો થવાની ધારણા છે અને આ ખતરનાક રોગના વાર્ષિક કેસ 35 મિલિયન સુધી પહોંચી જશે.
આ ઝડપથી વધી રહેલા રોગ પાછળ દારૂ, તમાકુ અને સ્થૂળતાને મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે. આ સિવાય વાયુ પ્રદૂષણ પણ એક મોટું કારણ છે.
તમાકુ કેન્સરનું મુખ્ય કારણ બની રહ્યું છે
ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચના રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં વર્ષ 2020માં તમાકુના કારણે કેન્સરથી પીડિત લોકોની સંખ્યા વધીને 3.7 લાખ થઈ ગઈ છે, જે કેન્સરના કુલ દર્દીઓના 27.1 ટકા છે.
આવી સ્થિતિમાં તમાકુ ભારતમાં કેન્સરનું સૌથી મોટું કારણ બનીને ઉભરી આવ્યું છે. એટલું જ નહીં, આઈઝોલ એવો જિલ્લો બનીને ઉભરી આવ્યો છે જ્યાં આ રોગના સૌથી વધુ કેસ નોંધાયા છે.
ફેફસાંનું કેન્સર એક મોટી સમસ્યા છે
ફેફસાના કેન્સરના ક્ષેત્રના વરિષ્ઠ ડૉક્ટર અરવિંદ કુમારે એબીપી સાથે વાત કરતાં કહ્યું, ‘તમાકુનું સેવન કરવાથી ફેફસાના કેન્સરનું જોખમ ઘણું વધી જાય છે. આથી તમાકુનું સેવન કરનાર વ્યક્તિએ સમયસર નિયંત્રણમાં આવવાની જરૂર છે કારણ કે જો ભારતમાં તમાકુનું સેવન કરનારા લોકોની સંખ્યા આ રીતે જ વધતી રહેશે તો આવનારા દિવસોમાં ફેફસાના કેન્સરના કેસોમાં ભારે વધારો થવાની સંભાવના છે.
ડૉ. અરવિંદ વધુમાં કહે છે, ‘અમે છેલ્લા દસ વર્ષમાં કેન્સરના દર્દીઓની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર વધારો જોયો છે. નોંધનીય છે કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં યુવાનોમાં પણ કેન્સરનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે. તેનું એક કારણ તમાકુ અને હવાનું પ્રદૂષણ હોવાનું માનવામાં આવે છે.
સ્ત્રીઓમાં કેન્સર
‘ધ ગ્લોબલ બર્ડન ઑફ ડિસીઝ સ્ટડી’ના રિપોર્ટ અનુસાર, 1990 અને 2016 વચ્ચે ભારતમાં મહિલાઓમાં સૌથી વધુ સ્તન કેન્સરના કેસ નોંધાયા છે. સ્તન કેન્સર પછી, સર્વાઇકલ કેન્સર, પેટના કેન્સર, કોલોન અને ગુદામાર્ગ અને હોઠ અને પોલાણના કેન્સરમાં સૌથી વધુ કેસ નોંધાયા છે.
નિષ્ણાતોના મતે, જો આપણે ભારતમાં ગામડાઓ અને શહેરોમાં રહેતી મહિલાઓની સરખામણી કરીએ તો, ગામડાઓમાં રહેતી મહિલાઓમાં સર્વાઇકલ કેન્સરના કેસ સૌથી વધુ છે અને શહેરોમાં રહેતી મહિલાઓમાં સ્તન કેન્સરના કેસ સૌથી વધુ છે.
જો કે આખા ભારતની વાત કરીએ તો અહીં મહિલાઓમાં સ્તન કેન્સર પ્રથમ સ્થાને છે. મોડા લગ્ન પણ સ્તન કેન્સરનું એક મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, ડોકટરોના જણાવ્યા અનુસાર, જ્યારે સ્ત્રીઓ મોડા લગ્ન કરે છે, ત્યારે ગર્ભાવસ્થા વિલંબિત થાય છે. સ્તનપાનનો અભાવ, વધતો તણાવ, જીવનશૈલી અને સ્થૂળતા પણ સ્તન કેન્સરનું કારણ બને છે.
વર્ષ 2050 સુધીમાં સ્તન કેન્સરના કેસોમાં 14 ટકાનો વધારો થશે
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો ભારતમાં સ્તન કેન્સરના દર્દીઓની સંખ્યામાં આ જ ગતિએ વધારો થતો રહેશે તો વર્ષ 2025 સુધીમાં ભારતમાં સ્તન કેન્સરના દર્દીઓની સંખ્યા વધીને 427,273 થઈ જશે.
મેટ્રો શહેરોમાં સ્તન કેન્સરના કેસ વધી રહ્યા છે
રિપોર્ટ અનુસાર, બ્રેસ્ટ કેન્સરના મોટાભાગના કેસ મેટ્રો સિટીઝમાં જ નોંધાઈ રહ્યા છે. સ્તન કેન્સરના સૌથી વધુ કેસોની દ્રષ્ટિએ હૈદરાબાદ પ્રથમ સ્થાને, ચેન્નાઈ બીજા સ્થાને, બેંગલુરુ ત્રીજા સ્થાને અને દિલ્હી ચોથા સ્થાને છે.
કેન્સરથી બચવા શું કરવું જોઈએ
નિષ્ણાંતોના મતે આ રોગથી બચવા માટે સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે તમાકુનો ઉપયોગ સંપૂર્ણપણે બંધ કરવો. ICMR રિપોર્ટમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે સિગારેટ, તમાકુ અને સેકન્ડ હેન્ડ સ્મોકિંગ એટલે કે ધૂમ્રપાન કરનાર વ્યક્તિની સાથે ઊભા રહેવું સૌથી ખતરનાક છે.