અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ગયા અઠવાડિયે ભારતીય આયાત પર 25 ટકા ટેરિફ અને રશિયા પાસેથી તેલ અને ગેસ ખરીદવા પર દંડની જાહેરાત કરી હતી. વ્હાઇટ હાઉસને આશા હતી કે આ ધમકી પછી ભારત દબાણમાં આવશે અને રશિયન તેલના કન્ટેનર ભારતીય બંદરો પર આવવાનું બંધ કરશે. પરંતુ ટ્રમ્પ વહીવટીતંત્રની અપેક્ષાઓથી વિપરીત, ભારતે પોતાનું વલણ વધુ કડક બનાવ્યું અને રશિયન ક્રૂડ ઓઇલ આયાત કરવાનું ચાલુ રાખ્યું. ભારતે અમેરિકાના દાવાને સંપૂર્ણપણે નકારી કાઢ્યો કે ભારતે રશિયન તેલના શિપમેન્ટ લેવાનું બંધ કરી દીધું છે. સોમવારે ભારતે ટ્રમ્પની ચેતવણીનો જવાબ આપતા કહ્યું કે રશિયન તેલ ખરીદવા બદલ ભારત પર ટેરિફ વધારવાની ધમકી “ગેરવાજબી અને અવ્યવહારુ” છે. ભારતના આ કડક પ્રતિભાવ પછી, અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ તરફથી તીવ્ર પ્રતિભાવની અપેક્ષા રાખવામાં આવી હતી – અને તે જ થયું.
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે તેમના સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ટ્રુથ સોશિયલ પર લખ્યું, “ભારત રશિયા પાસેથી માત્ર મોટા પ્રમાણમાં તેલ ખરીદી રહ્યું નથી, પરંતુ ખુલ્લા બજારમાં ખરીદેલા તેલનો મોટો હિસ્સો વેચીને પણ મોટો નફો કમાઈ રહ્યું છે. તેમને કોઈ પરવા નથી કે રશિયન યુદ્ધ મશીન યુક્રેનમાં કેટલા લોકોને મારી રહ્યું છે. આ કારણે, હું ભારત દ્વારા યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સને ચૂકવવામાં આવતા ટેરિફમાં નોંધપાત્ર વધારો કરવા જઈ રહ્યો છું.” તેના જવાબમાં, ભારતના વિદેશ મંત્રાલયે એક નિવેદન બહાર પાડીને કહ્યું, “ભારતને નિશાન બનાવવું અન્યાયી અને અવ્યવહારુ છે. કોઈપણ મુખ્ય અર્થતંત્રની જેમ, ભારત તેના રાષ્ટ્રીય હિતો અને આર્થિક સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરવા માટે તમામ જરૂરી પગલાં લેશે.”
ટ્રમ્પ ભારત અને રશિયાનુ ત્રિકોણ સંગમ
બસવ કેપિટલના સહ-સ્થાપક સંદીપ પાંડેએ જણાવ્યું હતું કે, “ઓપરેશન સિંદૂર પછી, યુએસ રાષ્ટ્રપતિએ સંકેત આપ્યો હતો કે પાકિસ્તાન તેમની નજીક છે, કારણ કે તેમણે IMF સહાયને રોકવા માટે તેમના વીટો પાવરનો ઉપયોગ કર્યો ન હતો. તેથી એવું લાગે છે કે ભારતે નક્કી કર્યું છે કે યુએસ તેનો ‘મિત્ર’ છે, જ્યારે રશિયા તેનો ‘ભાઈ’ છે. જ્યારે નવી દિલ્હીએ પસંદગી કરવી પડશે, ત્યારે તેઓ મિત્ર કરતાં ભાઈ પસંદ કરશે.”
ભારતનો GDP મોટાભાગે કૃષિ પર આધારિત છે. જો અમેરિકા સાથેના વેપાર કરાર હેઠળ કૃષિ ક્ષેત્ર વિદેશી કંપનીઓ માટે ખુલ્લું મૂકવામાં આવે તો ફુગાવો, વૃદ્ધિ દર જેવા પરિબળો ભારત સરકારના નિયંત્રણની બહાર જઈ શકે છે. સંદીપ પાંડેએ જણાવ્યું હતું કે ભારતીય અર્થતંત્ર કૃષિપ્રધાન છે, જ્યાં રાષ્ટ્રીય GDPનો લગભગ બે તૃતીયાંશ ભાગ કૃષિ ક્ષેત્રમાંથી આવે છે. આ ક્ષેત્રને અમેરિકા જેવા વિદેશી ખેલાડી માટે ખોલવાથી રાષ્ટ્રીય અર્થતંત્રની સુરક્ષા જોખમમાં મુકાઈ શકે છે, કારણ કે ફુગાવો અને આર્થિક વૃદ્ધિ જેવા મહત્વપૂર્ણ પરિબળો સરકારના નિયંત્રણની બહાર જઈ શકે છે. આનાથી અમેરિકાને ભારતીય અર્થતંત્રમાં પ્રવેશ મળશે, જે ભારત માટે ખતરો બની શકે છે.
ભારતે તાજેતરમાં રશિયાથી નેપ્થાની આયાત શરૂ કરી છે, જે પેટ્રોકેમિકલ્સ, પ્લાસ્ટિક અને સંરક્ષણ ઉત્પાદન જેવા ક્ષેત્રોમાં કાચા માલના સપ્લાય માટે મહત્વપૂર્ણ છે. વાય વેલ્થના ડિરેક્ટર અનુજ ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે, “ભારત માટે રશિયાથી ક્રૂડ ઓઇલની આયાત બંધ કરવી અશક્ય લાગે છે, કારણ કે ભારતે રશિયાથી નેપ્થાની આયાત શરૂ કરી છે. આ પગલું ભારતીય અર્થતંત્રને મજબૂત બનાવવા તરફનું આગળનું પગલું છે, જે રસાયણો, પ્લાસ્ટિક અને રાસાયણિક રેઝિનની આયાતમાં ચીનના એકાધિકારને તોડવાનો પ્રયાસ છે. રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને કારણે, રશિયા યુરોપિયન અને અન્ય દેશોમાં નેપ્થાની નિકાસ કરી શકતું નથી, જેના કારણે વૈશ્વિક વેપારમાં ચીનનો એકાધિકાર વધ્યો. ભારતનું આ પગલું આ એકાધિકાર તોડવા તરફ છે અને ભારત તેની સ્થાનિક જરૂરિયાતો પૂરી કર્યા પછી ટૂંક સમયમાં નેપ્થાનો ચોખ્ખો નિકાસકાર બની શકે છે.”
ભારત લાંબા સમયથી રશિયા પાસેથી માત્ર શસ્ત્રો જ ખરીદતું નથી, પરંતુ સંરક્ષણ ટેકનોલોજી પણ શેર કરી રહ્યું છે. નેફ્થાની આયાતથી ભારતને સંરક્ષણ ઉત્પાદન (જેમ કે ફાઇટર જેટ અને ડ્રોન) માં નવી ગતિ મળશે. સંદીપ પાંડેએ કહ્યું, “યુએસ વહીવટીતંત્ર રશિયન તેલ આયાત દ્વારા અનેક લક્ષ્યો પ્રાપ્ત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. તેઓ જાણે છે કે રશિયા ફાઇટર જેટ અને તેમની ટેકનોલોજી ભારતમાં ટ્રાન્સફર કરે છે, જેના કારણે ભારત સ્વદેશી ફાઇટર એરક્રાફ્ટ વિકસાવવાની સ્થિતિમાં આવ્યું છે. રશિયા પાસેથી નેફ્થાની આયાત શરૂ કરવી એ ભારત-રશિયા સંરક્ષણ સંબંધોને મજબૂત બનાવવા તરફનું આગળનું પગલું છે. તે ભારતને ફાઇટર જેટ અને સંરક્ષણ ડ્રોન માટે સંસ્થાઓ વિકસાવવામાં મદદ કરશે. તેથી, રશિયન ક્રૂડ ઓઇલની આયાત બંધ કરવાની યુએસ માંગ સ્વીકારવી અવાસ્તવિક છે.”
“જેમ અમેરિકન સરકારે ભારતીય આયાત પર ટેરિફ વધાર્યો છે, તેવી જ રીતે ભારતીય સરકાર પણ અમેરિકન આયાત પર ટેરિફ વધારશે. જોકે, અમેરિકન ટેરિફ વધુ જોખમી છે, જ્યારે ભારતીય ટેરિફ એક રાજદ્વારી પગલું હશે. ભારત સરકાર ઓનલાઈન ડિજિટલ જાહેરાતોમાંથી થતી આવક પર ડિજિટલ ટેક્સ ફરીથી લાદવાનું વિચારી શકે છે, જે માઇક્રોસોફ્ટ, મેટા, આલ્ફાબેટ, ગૂગલ, એમેઝોન જેવી અમેરિકન ટેક જાયન્ટ્સ માટે હાનિકારક રહેશે,” સેબી-રજિસ્ટર્ડ ફંડામેન્ટલ વિશ્લેષક અવિનાશ ગોરક્ષકરે જણાવ્યું હતું.